PRIKKELS

‘Ik ben continu bezig met wat ik allemaal nog moet en wil doen, maar waar ik geen energie voor heb.’

Barbora Roldanus (24) studeert Cognitive Neuroscience aan de Radboud Universiteit. Ze verschijnt op mijn laptop vanuit haar studentenkamer in Nijmegen. De grijze noise cancelling koptelefoon die ze draagt verraadt onze overeenkomsten. Nog geen maand geleden kocht ik dezelfde.

Roldanus vertelt dat ze het liefst thuis werkt. ‘Op de campus zijn veel prikkels. Alles wat om mij heen gebeurt merk ik op en haalt mij uit mijn concentratie. Het kost veel energie om continu mijn best te doen niet afgeleid te raken.’ Colleges volgt ze wel op de campus, al kunnen ook die vermoeiend zijn. ‘Gister kwam ik om vier uur thuis na een middag op de universiteit, maar het lukte mij pas om half negen weer om iets te doen. Ik moet dan eerst alle prikkels van die middag verwerken.’

‘Mijn hoogsensitiviteit heeft vooral uitwerking in stress. Die kan mij helemaal in zijn greep houden. Ik ben continu bezig met wat ik allemaal nog moet en wil doen, maar waar ik geen energie voor heb.’ Eind vorig jaar raakte Roldanus’ energie op en werd studeren haar te veel. Nu volgt ze via de studentpsycholoog een stressmanagementtraining.

‘In de ergste gevallen kunnen studenten hun bed niet meer uitkomen, of raken ze echt depressief.’

‘Stressklachten zie ik veel bij hoogsensitieve studenten’, vertelt Lianne van den Berg-Weitzel, studentendecaan aan Hogeschool Utrecht. ‘En in sommige gevallen neigt het ook naar depressie.’ Blijven studenten daarmee lopen, dan bestaat de kans dat ze na een tijd ‘op’ raken en dat studeren niet meer lukt. ‘In de ergste gevallen kunnen studenten hun bed niet meer uitkomen, of raken ze echt depressief.’

Ondanks deze klachten kunnen hoogsensitieve studenten geen gebruikmaken van de extra hulp en voorzieningen op hogescholen en universiteiten. Stilteruimtes, samenvattingen en bijvoorbeeld extra begeleiding zijn bedoeld voor studenten met een functiebeperking. Om dat stempel te krijgen, moet de student een diagnose hebben, zoals AD(H)D. Omdat hoogsensitiviteit geen diagnose, maar een persoonskenmerk is (zoals ook intro- en extraversie), val je als HSP buiten de boot voor hulp.
Van den Berg-Weitzel: ‘Als hoogsensitieve studenten vragen om extra tentamentijd, omdat ze gemakkelijk afgeleid zijn en daardoor niet kunnen doorwerken, kan ik ze die helaas dus niet geven’.

‘Ik wou dat er hulp of begeleiding was vóórdat ik het gevoel krijg dat ik een jaar moet bijkomen.’

Roldanus vindt het jammer dat er voor hoogsensitiviteit geen aandacht is op de universiteit. ‘Na de middelbare school nam ik een tussenjaar, omdat ik tijd nodig had om bij te komen. Na mijn bachelor deed ik dat weer. Nu ben ik nog niet eens een jaar met mijn master bezig en heb ik alweer behoefte aan een tussenjaar. Ik wou dat er hulp of begeleiding was vóórdat ik het gevoel krijg dat ik een jaar moet bijkomen.’

Roldanus heeft op school nooit genoemd dat ze hoogsensitief is en daardoor worstelt met bepaalde dingen: ‘Ik weet niet wat ze zouden kunnen doen voor mij, ik heb nog nooit iets over hoogsensitiviteit gezien in de hulp en voorzieningen die de universiteit aanbiedt.’

In het Forum Groningen spreek ik Mark Popken, die als HSP-coach hoogsensitieve studenten begeleidt. Roltrappen naar tien verdiepingen suizen op de achtergrond, Popken moet zijn stem verheffen als hij zich voorstelt.

‘Die plaats kies ik óók altijd uit, met mijn rug naar de afleiding’, zegt hij lachend als ik mijn jas over een stoel in de hoek van het café leg. Toch zie ik vanuit mijn ooghoek rennende kinderen, bewegende roltrappen en haastige obers. Ik doe mijn best te focussen als ik met Popken praat.

‘Hoogsensitief is een jong begrip’, legt hij uit. ‘Pas in 1997 werd er voor het eerst onderzoek naar gedaan. Nog veel mensen weten niet goed wat het is, ook psychologen en coaches op scholen. Ik denk dat dat een van de redenen is waarom er nog zo weinig aandacht voor is.’

1. Informeer en erken

Kennis en bewustwording vormen de eerste stap om hoogsensitieve studenten te helpen, denkt Popken. ‘Dat docenten en coaches informatie krijgen over hoogsensitiviteit en het kunnen herkennen bij hun studenten, daar begint het mee. Van daaruit kun je meekijken wat een hoogsensitieve student nodig heeft.’ Zo is groepswerk voor veel HSP een uitdaging, onder meer omdat ze vaak perfectionistisch zijn en de neiging hebben veel werk op zich te nemen. Als docenten daar weet van hebben, begrijpen ze beter waarom studenten worstelen en kunnen ze aandacht besteden aan groepsdynamiek.

Ellis Bosmans – ik spreek haar online – is trainer bij de opleiding tot hooggevoeligheidsdeskundige en heeft een HSP-coachpraktijk in Dongen. Ze vertelt dat bewustwording ook bij studenten belangrijk is: ‘Als hoogsensitieve studenten zichzelf begrijpen en voor zichzelf leren zorgen, worden ze sterker. Ik ben ervan overtuigd dat ze dan niet zo snel klachten ontwikkelen en minder uitvallen.’

2. Bied handvatten

Het zou studenten helpen als ze leren over de aard van hun klachten en als ze zich kunnen focussen op de positieve kanten van hoogsensitief zijn, denkt Bosmans. Vertel studenten dus niet alleen wat hoogsensitiviteit is, maar geef ook tips en handvatten. ‘Coaches zouden op scholen bijvoorbeeld mindfulness of ademhalingsoefeningen met studenten kunnen doen om stress te reduceren.’

3. Overzicht en rust

Voor studenten creëer je rust als je ze duidelijk informeert en de studielast spreidt. ‘Het is fijn als er afstemming is tussen verschillende studieonderdelen, zodat niet alle tentamens en deadlines op hetzelfde moment vallen’, vertelt Bosmans. Overzicht zorgt ook voor rust. Zo zou het helpen als docenten voorafgaand aan colleges lesstof sturen of context van informatie schetsen. Op die manier voelt de lesstof gestructureerder, denkt Bosmans. Ook studenten leren hoe ze een studieplanning kunnen maken waarin ze voldoende rust inbouwen, kan helpen.

4. Stilteruimtes

Popken: ‘Op school zit je vaak in drukke collegezalen, er is geroezemoes en in de kantine staat de radio aan… je zou hoogsensitieve studenten helpen als er een stilteruimte is waar ze zich kunnen terugtrekken’.

Hoe bied je die hulp aan?

Op Breda University startte Ellis Bosmans een pilot om hoogsensitieve studenten te helpen. ‘Ik had geluk dat de decaan ook hoogsensitief was en kreeg groen licht om informatiebijeenkomsten te organiseren.’ Dit deed ze eerst voor alle decanen. ‘Veel van hen herkenden een aantal van hun studenten in mijn verhaal. Het was een eye-opener.’

Vervolgens richtte ze zich op studenten. Zij kregen een mail waarin kenmerken van HSP stonden, met daaronder de tekst: ‘herken je dit? Gefeliciteerd! Misschien ben je wel hoogsensitief’. In een informatiebijeenkomst vertelde Bosmans wat hoogsensitief zijn inhoudt. ‘Dat raakte studenten. Ze dachten: dit gaat over mij. Ze voelden zich gezien.’ Voor studenten die behoefte hadden aan meer, organiseerde Bosmans een korte training. Daarin leerden studenten om te gaan met de lasten en te focussen op de krachten van hoogsensitiviteit.

Ook op Hogeschool Utrecht wordt sinds kort een training voor HSP aangeboden, door hoogsensitieve decaan Lianne van den Berg-Weitzel: ‘We leren studenten hoe ze op een gezonde manier met hun eigenschappen om kunnen gaan en benadrukken hun talenten. Het zou heel mooi zijn als dit op andere scholen ook zou kunnen.’

In informatiebijeenkomsten en trainingen kan de basis worden gelegd om hoogsensitieve studenten te helpen. Studenten en onderwijsprofessionals leren wat het betekent om hoogsensitief te zijn en hoe ze er rekening mee kunnen houden. Ook mindfulness, ademhalingsoefeningen en bijvoorbeeld het leren maken van een planning met voldoende rust, zouden in een training aangeboden kunnen worden.

Roldanus is enthousiast over een HSP-training. ‘Als mijn universiteit zoiets aanbood zou ik daar zeker gebruik van willen maken’.

Kijk naar individuele behoeftes van studenten, in plaats van diagnoses

Veel voorzieningen die hoogsensitieve studenten kunnen helpen, zijn al aanwezig. Zo heeft vrijwel elke hogeschool en universiteit stilteruimtes. Maar zonder diagnose kunnen HSP daar geen gebruik van maken.

Van den Berg-Weitzel: ‘Op gebied van diagnoses en persoonskenmerken zijn nog veel ontwikkelingen en veranderende inzichten. Het is niet raar dat onderwijsvernieuwing daar achteraan hobbelt. In ons huidige systeem krijg je inderdaad alleen toegang tot voorzieningen als je een diagnose hebt. Ik denk dat we daar als scholen over na moeten denken. Het zou mooi zijn als we gaan kijken naar de verschillende soorten studenten en hun hulpbehoeftes, niet alleen naar diagnoses.’

HSP café

Bij de automaat waar Fellinger en ik thee halen, praten twee docenten over een student met autismespectrumstoornis. De student twijfelt of hij zijn diagnose moet aangeven bij de decaan, vertelt één van de twee. Ik merk dat Fellinger, net als ik, stilletjes meeluistert. ‘Het blijft een lastige keuze voor studenten, maar de ervaring leert dat ze echt geholpen worden op school als ze het aangeven’, zegt de ander.

‘Voor hoogsensitieve studenten, die zonder diagnose niet binnen het kader functiebeperking vallen, is die hulp er helaas niet’, zegt Fellinger terwijl we van de docentenkamer naar een spreekruimte lopen. Daarom richtte ze het HSP café op. Daar kunnen hoogsensitieve studenten samenkomen en tips uitwisselen. ‘Maar het is geen echt café hoor’, lacht Fellinger, ‘we zitten gewoon in een klaslokaal waar ik posters ophang met informatie over de talenten van HSP. Ik regel wel altijd wat te drinken.’

‘De hoogsensitieve studenten voelden dat ook zij er mochten zijn.’

Fellinger, docent bij de opleiding Psychomotorische Therapie, zag dat veel studenten vanwege hun hoogsensitiviteit tegen dingen aanliepen op school. ‘Onze opleiding is onderdeel van de sportacademie op Windesheim; lawaai maken, expressief zijn en op de voorgrond staan lijkt hier de norm. Ik was bang dat hoogsensitieve studenten onterecht het idee zouden krijgen dat hun rustige aard minder waard was’, vertelt Fellinger. Ik herken de standaard van aanwezige studenten in mijn journalistiekopleiding. Ook voor mij was dat een bron van onzekerheid.
Fellinger: ‘Ik herinner mij het eerste café als geruststelling. De hoogsensitieve studenten voelden dat ook zij er mochten zijn. Ze leerden wat hoogsensitiviteit inhoudt. Veel hadden er nog nooit van gehoord.’ Fellinger schat dat ze meestal zo’n tien hoogsensitieve studenten in haar klas heeft, maar over het algemeen weten slechts twee of drie het van zichzelf.
Op het eerste HSP café, vorig jaar, kwamen gelijk veertig studenten af, en dat terwijl zij er alleen via via terecht konden komen. Waarom ik het HSP café niet op de site van Windesheim vond wordt nu duidelijk. Fellinger wil eerst kijken hoe het café loopt en welke behoeftes studenten hebben, ze maakt geen reclame.

Fellinger werkt al meer dan vijfentwintig jaar op Windesheim. In 2010 viel ze uit door een burn-out. ‘Toen dacht ik: als ik terugkom ga ik het anders doen.’ Maar het is lastig om op Windesheim dingen van bovenaf te veranderen, merkte ze, dus begon ze in haar eigen lessen aandacht te besteden aan hoogsensitiviteit. Bij studenten groeide de interesse en het begrip. Uiteindelijk bereikte dat ook haar collega’s. ‘Met drie andere docenten stapte ik naar het Studiesuccescentrum met de vraag of studeren met een functiebeperking uitgebreid kon worden met andere regelingen, maar dat bleek nog niet zo eenvoudig. De boodschap was: er zijn zoveel dingen waar studenten last van hebben, we kunnen nou eenmaal niet verstand hebben van álles. Dat snapte ik. Dus stelden we voor dat wij als docenten van een therapie-opleiding de expertise zouden leveren, zodat hoogsensitieve studenten naar ons doorverwezen konden worden.’ Maar ook daar is het Studiesuccescentrum nog niet op ingegaan.

‘Dat wordt gewoon de volgende stap’, zegt Fellinger met opgeheven hoofd. Tot die tijd kunnen hoogsensitieve Windesheimstudenten in het HSP café terecht om gelijkgestemden te ontmoeten en tips uit te wisselen. 'Het begin is er', knikt Fellinger.